Długi covid

Długi covid

W tej części znajdziesz informacje na następujące tematy:

• Czym jest długi covid i jak wpływa na ludzki organizm
• Właściwości i najpowszechniejsze objawy długiego covidu
• Leczenie i postępowanie w przypadkach długiego covidu

Jak CHSS może Ci pomóc

• Możesz porozmawiać w zaufaniu z jedną z pielęgniarek pracujących na naszej infolinii Advice Line
• Możesz pobrać zasoby dotyczące zdrowia, w tym broszury i arkusze informacyjne
• Możemy Cię też wspierać w Twojej społeczności poprzez naszą grupę dla pacjentów cierpiących na długi covid

Czym jest długi covid?

Długi covid to termin ogólny, który obejmuje zarówno trwające objawy, jak i nowe objawy, które mogą się rozwinąć w wyniku zakażenia COVID-19. COVID-19 to ciężka, atakująca wiele narządów choroba, która może mieć trwałe konsekwencje dla organizmu nawet po pozbyciu się przez niego wirusa. Pozbywanie się wirusa przez organizm może też trwać dłużej, niż oczekiwano, zwłaszcza jeśli pacjent ma obniżoną odporność lub inne problemy zdrowotne.

Długi covid dotyka ludzi w różnym wieku i o różnym pochodzeniu, w tym dzieci, niezależnie od tego, jak poważne były początkowe objawy zakażenia u danej osoby. Niektórzy doświadczają objawów długiego covidu, mimo że nawet wcześniej nie zorientowali się, że są chorzy na covid!

Pewne grupy osób wydają się bardziej narażone na rozwój objawów długoterminowych, w tym:

• kobiety i osoby, którym przy urodzeniu przypisano płeć żeńską
• osoby powyżej 60. roku życia
• osoby pochodzenia afrokaraibskiego
• osoby cierpiące na astmę, cukrzycę lub inne przewlekłe problemy zdrowotne

Nie ma dowodów na to, że długi covid może być wynikiem samego szczepienia.

Długi covid to nowe i stosunkowo niezbadane schorzenie, więc wiele jeszcze nie wiemy na temat tego, jak działa i wpływa na ludzi w dłuższej perspektywie. Jednak w miarę rozwoju sytuacji ludzie, którzy mają objawy długiego covidu, dzielą się swoimi doświadczeniami i historiami, a my coraz lepiej rozumiemy, czym jest długi covid i jak możemy sobie z nim radzić.

Często aktualizowane informacje można znaleźć na stronie NHS Inform dotyczącej COVID-19. National Institute for Health Research (Krajowy Instytut Badań nad Zdrowiem, NIHR) prowadzi również regularnie aktualizowany przegląd badań nad długim covidem w Wielkiej Brytanii.

Otrzymanie diagnozy

Wytyczne dla długiego covidu zostały dodane do wytycznych SIGN (Scottish Intercollegiate Guideline Network) dla lekarzy w grudniu 2020 roku, więc stanowi on diagnozę uznaną w szkockiej medycynie. Jednak nie wszyscy lekarze dobrze znają to schorzenie.

Jeśli u pacjenta występują objawy długiego covidu, pracownik opieki zdrowotnej powinien przeprowadzić wywiad medyczny, aby sprawdzić, czy pacjent mógł przejść COVID-19. W celu rozpoznania długiego covidu wszelkie objawy lub pozytywne testy wskazujące na COVID-19 powinny być starsze niż cztery tygodnie.

Lekarz może również zlecić badania, aby wykluczyć inne schorzenia, które mogą powodować te same objawy. Do tych badań należą:

• badania krwi
• sprawdzenie ciśnienia krwi, tętna i czynności serca
• badania EKG (elektrokardiogram) w celu wykrycia współistniejących chorób serca
• zdjęcia rentgenowskie lub inne badania obrazowe w celu wykrycia problemów z narządami

Jeśli po 12 tygodniach nadal występują objawy i nie ma dla nich innego jasnego wytłumaczenia, wówczas stawia się diagnozę zespołu pocovidowego lub długiego covidu.

Możesz również otrzymać informacje dotyczące długiego covidu przy wypisie po zakażeniu COVID-19.

Jeśli wiesz, że miałeś(-aś) w pewnym momencie COVID-19, nawet jeśli nie byłeś(-aś) hospitalizowany(-a), i zmagasz się z objawami typowymi dla długiego covidu, zapytaj pracownika opieki zdrowotnej, czy uważa, że możesz cierpieć na właśnie to schorzenie.

Objawy długiego covidu

Zakres objawów związanych z długim covidem jest szeroki. Możesz nie mieć wszystkich tych objawów, ale jeśli masz więcej niż dwa lub trzy, warto porozmawiać z lekarzem.

Nie wiemy jeszcze, jak te objawy będą się rozwijać w przyszłości i wydaje się, że różnią się one między ludźmi, ale mamy dowody, że większość osób dotkniętych tym schorzeniem wykazuje powolną, ale ciągłą poprawę i może odzyskać zdrowie z czasem.

• Objawy sercowo-naczyniowe – palpitacje (kołatanie) serca, ucisk w klatce piersiowej, ból w klatce piersiowej, ryzyko zatorowości (czyli wolnego materiału zatorowego w krwiobiegu)
• Objawy ze strony układu oddechowego – kaszel, duszności
• Objawy neurologiczne – zespół posturalnej tachykardii ortostatycznej (PoTS), zmęczenie, bóle głowy, problemy ze snem, zawroty głowy, neuralgia obwodowa (objawy takie jak ból, mrowienie lub drętwienie)

PoTS jest powszechnym objawem długiego covidu i opisuje stan, w którym stanie na nogach sprawia, że serce zaczyna bardzo szybko bić. To powoduje wszelkiego rodzaju inne objawy, takie jak zawroty głowy, niewyraźne widzenie, osłabienie mięśni i drżenie ciała. PoTS często błędnie diagnozuje się jako niepokój, ale jeśli doświadczasz tych objawów tylko podczas stania, porozmawiaj z pracownikiem opieki zdrowotnej o ponownej diagnozie. Jeśli cierpisz na PoTS, informację i wsparcie zapewnia PoTS UK, organizacja charytatywna wspierająca osoby z tym schorzeniem.

Znużenie to kolejny bardzo powszechny objaw długiego covidu, doświadczany przez ponad połowę osób cierpiących na tę chorobę. Znużenie jest często rozumiane jako „bycie zmęczonym”, ale znużenie to o wiele więcej niż samo uczucie zmęczenia. Znużenie może również obejmować: „mgłę mózgową”, przy której masz problemy z myśleniem lub tworzeniem wspomnień, osłabienie mięśni, trudności z wykonywaniem ćwiczeń fizycznych, osłabienie odporności, zawroty głowy i inne objawy.

Duszności i ucisk w klatce piersiowej są również bardzo powszechne i mogą być wynikiem objawów COVID-19 utrzymujących się w czasie albo uszkodzeń spowodowanych przez wirus.

Długi covid może się również wiązać z długoterminowo zwiększonym ryzykiem rozwoju innych problemów zdrowotnych, takich jak cukrzyca, problemy z sercem lub problemy z wątrobą. Trudno przewidzieć, jaki wpływ na ludzi długi covid będzie miał w przyszłości, ponieważ jest on nowo opisaną chorobą. Istnieją jednak dowody na to, że do 70% pacjentów z COVID-19 doświadczyło w jakimś stopniu uszkodzenia narządów, zwłaszcza serca i wątroby.

Wiele osób cierpiących na długi covid doświadcza również problemów ze zdrowiem psychicznym, takich jak depresja, niepokój i objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD). Jeśli martwisz się o swoje zdrowie psychiczne, porozmawiaj z pracownikiem opieki zdrowotnej.

Objawy długiego covidu często ustępują, nawet całkowicie, a potem nawracają. Nawroty często zdarzają się, gdy ludzie przepracowują się, bo czują się dobrze i próbują zrobić zbyt wiele. Dlatego w przypadku długiego covidu trzeba mądrze zarządzać swoją aktywnością, nawet wtedy, gdy czujemy się dobrze.

Bardzo ważna jest też rozmowa ze specjalistą – lekarzem pierwszego kontaktu lub pielęgniarką – o wszelkich nowych objawach, ponieważ mogą one być oznaką współistniejących problemów zdrowotnych. Należy również porozmawiać z pracownikiem opieki zdrowotnej przed rozpoczęciem jakiegokolwiek nowego leczenia, nie tylko przyjmowania nowych leków.

Kontrolowanie objawów

Nie ma jednej, standardowej metody leczenia długiego covidu. Pracownicy opieki zdrowotnej mogą zaoferować leczenie poszczególnych objawów, takich jak arytmia lub kołatanie serca (gdy bicie serca jest zaburzone), duszności albo gorączka.

Są też inne kroki, które można podjąć, aby kontrolować objawy choroby i wspomagać własny powrót do zdrowia. Różne metody są oczywiście skuteczne dla różnych osób, zwłaszcza że długi covid ma bardzo szeroki zakres objawów. Są jednak pewne kluczowe zasady pomocne dla większości osób chorych na długi covid:

Nie śpiesz się!

Jednym z najważniejszych aspektów kontrolowania objawów jest słuchanie swojego ciała i unikanie przesady. Zamiast zaciskać zęby, ignorując ból i znużenie, aby zrobić jak najwięcej, należy znaleźć czas na odpoczynek i dać sobie szansę na regenerację. Oznacza to również, że w miarę możliwości trzeba starać się rozłożyć pracę i zajęcia, robiąc po trochu na raz.

Proś o pomoc

Nie musisz mierzyć się ze swoimi objawami w pojedynkę. Udowodniono, że budowanie sieci wsparcia, złożonej z przyjaciół, rodziny, pracowników medycznych i innych osób cierpiących na to samo schorzenie, sprzyja powrotowi do zdrowia w przypadku większości chorób.

Odnotowuj swoje objawy

Prowadzenie dziennika swoich objawów może być świetnym narzędziem. Przeglądając informacje o tym, kiedy objawy są najgorsze, a kiedy mniej dotkliwe, można zacząć dostrzegać wzorce i zwracać uwagę na zjawiska, które mogą wywoływać nawrót objawów. Pozwala to podjąć kroki w celu uniknięcia tych czynników w przyszłości. Odnotowywanie objawów jest również cenne podczas rozmów z pracownikami opieki zdrowotnej, ponieważ pozwala przypomnieć sobie o objawach, o których mogliśmy zapomnieć i takich, które pojawiają się w danej chwili.

Przygotuj się na nawrót objawów

Niezależnie od tego, jakie masz objawy, możesz przygotować się na dni, w których są one gorsze niż zwykle. Może to oznaczać:

• trzymanie w domu małego zapasu leków bez recepty, które mogą być potrzebne do kontrolowania objawów omówienie z farmaceutą, które leki dobrze byłoby mieć w domu
• trzymanie butelki lub szklanki z wodą w pobliżu łóżka
• tworzenie zapasów zdrowych przekąsek i łatwych do przygotowania posiłków
• poproszenie przyjaciół i sąsiadów o regularne odwiedziny, jeżeli masz obawy związane z przebywaniem samemu(-ej)

Szukanie wsparcia

Dla pacjentów z długim covidem dostępne jest wiele form wsparcia, zarówno poprzez organizację Chest Heart and Stroke Scotland, jak i w innych miejscach.

Infolinia Advice Line
Pielęgniarki udzielają na naszej infolinii poufnych porad, informacji oraz wsparcia, aby pomagać Tobie lub Twojej rodzinie. Niezależnie od tego, czy chcesz z kimś porozmawiać, czy też potrzebujesz danych dotyczących lokalnych usług, infolinia Advice Line pomoże Ci uzyskać wszelkie informacje na temat życia z długim covidem.

Aby skontaktować się z pielęgniarkami z Advice Line:

Zadzwoń pod numer 0808 801 0899 (BEZPŁATNIE z telefonów stacjonarnych i komórkowych)

Wyślij e-mail na adres adviceline@chss.org.uk

Wyślij SMS o treści NURSE pod numer 66777

Grupy wsparcia
Wielu pacjentom przydaje się spotkanie z innymi osobami, które zostały dotknięte długim covidem.

Grupa wsparcia dla osób z długim covidem organizacji Chest Heart & Stroke Scotland istnieje po to, aby pomóc Ci radzić sobie z chorobą, znaleźć wsparcie i porozmawiać z innymi, którzy również żyją z długim covidem. Ta grupa umożliwia również jej członkom wnoszenie wkładu do sposobu, w jaki zapewniamy pomoc i wsparcie osobom żyjącym z długim covidem.

Grupa spotyka się regularnie przez Zoom, ma też swoją grupę na Facebooku. Aby uzyskać więcej informacji, skontaktuj się z infolinią Advice Line pod numerem 0808 801 0899 lub wyślij e-mail na adres longcovid@chss.org.uk.

Usługi zewnętrzne

Your Covid Recovery, witryna internetowa zaprojektowana w celu wspierania osób przechodzących rekonwalescencję po COVID-19, tworzy coraz więcej zasobów na przyszłość dotyczących długiego covidu i jest doskonałym źródłem ogólnego wsparcia dla osób zdrowiejących. Zaleca jednak terapię ćwiczeniami, która nie jest poparta dowodami.

Powrót do pracy

Towarzystwo Medycyny Pracy (Society of Occupational Medicine) opracowało kilka dokumentów dotyczących koronawirusa i długiego covidu. Możesz również uzyskać wsparcie od organizacji Healthy Working Lives Scotland.

Long Covid Pathway
Dowiedz się więcej o naszym przełomowym partnerskim programie pilotażowym Long Covid Pathway